​ЧIИНХОЙ МЕХКАРЧА НАХА ГIАЛГIАЙЧЕ ДIАЙОВЗИЙТА

​ЧIИНХОЙ МЕХКАРЧА НАХА ГIАЛГIАЙЧЕ ДIАЙОВЗИЙТА
Фото: serdalo.ru


Дукха ха йоаццаш Москверча Постпредстве боккха чулоацам болаш, ГIалгIайчен Мехкадас Евкуранаькъан Баматгире Юнус-Бека кулгал а деш дIадихьа хиннача вIашагIкхетаре, ГIалгIайчен туризмах йолча комитетои, «Мир без границ» яхача турзма ассоциацияси дIа-хьа гIулакх леладара тIехьа барт яьзбир. Вай туризма викалаш кийча ба ЧIинхой мехкара хьаьший – туристаш вай мехка тIаийбе, цу гIулакха царна шоашта мога гIо-новкъостал деш хургба «Мир без границ» яхача туризма ассоциацен викалаш.

Из барт язбаьб ГIалгIайчен туризмах йолча комитета тхьамадас Хамхой Бесланеи, «Мир без границ» яхача туризма ассоцеацен кулгалхочо Пятихатка Светланаси.

Туризмах дола хаттараш доашхаш хиннача цу вIашагIкхетаре баьхка иштта дакъалоацаш Россе паччахьалкхен а ЧIинхой мехкара а дукха хьаьший-туроператораш а, иштта Россе дукха хоамбоаржабархой а бар.

Туризмах йолча вай мехкарча комитето хьаяхачох, дIадахача 2016-ча шера вай мехка хьачувенава 45 эзар турист, иштта дукха нах Россе доазол арахьара тIаиха а ба. ВIашагIкхетара доакъашхоша белгалдир, ЧIинхой мехкара ухаш бола туристаш, ГIалгIайче салаIа а из йовза а чам болаш, ди тIехьа дукхагIа хьасовбулаш болга.

ЧIинхой мехкара хьаьший вайцига дукхагIа ухаргболаш, цу оагIорахьа гIо-новкъостал деш хургба «Мир без границ» яхача туризма ассоциацен викалаш. цул совгIа цар гIо дергда цигарча туркомпанешцара бувзам чIоагIабара а, Россе КНРа туристаш хьачубоаржабара а. Къаьстта теркам бергболаш ба, курорт «Армхи» ма хетта дIайовзитара а, цох мехка а халкъаштаюкъера а гIулакха цIа хургдолча наькъаца.

«ГIаддаха а долаш, новкъостал дергда оаха ГIалгIайченна, из йийла а хургйолаш дикагIа йовзаш а хургйолаш ЧIинхой мехкарча туристашта. «Мир без границ» хьинаре къахьегаш бувзам лелабу мехкашца уж чIинхошта дикагIа дIабовзийтара. Массанена ма харра, чIинхошта юкъе цIихеза, уж дукха ухаш я Москва, Санкт-Петербург, «Золотое кольцо», иштта Дальний Восток. Амма тха чам ба чIинхой туристашка шоашта кхы а Россе хоза керда моттигаш хьаеллийта. Еррига Къилбаседа Кавказ, иштта ГIалгIайче а царех цхьа мохк ба. Тхо тийша да ЧIинхой мехкарча хьаьшаша цу моттигашта лакха мах бергхиларах», – аьнна, чакххе йир Пятихатка Светланас.

ТIехьарча хана боккъонца дукха нах ба, вай мохк бовза чам болаш, укхаза тIаухаш. Бакъда, цкъа хьавеначун тIехьагIа юхава догдоагIаргдолаш, из гIулакх метта лоаттаде деза. Цул совгIа вай къам массаза а хьаьша тIаэцар лакхача лоархIамца леладеш, хьаьша-да бехке лоархIаш хьаденад. МоллагIча къамах вале а, миччахьара вена вале а, лархIа веза хьаьша. Цо дена гIулакх моллагIа дале а, хьаьша ва из, нагахь санна укх мехкара воацаш кхычахьара тIавена саг вале.

ДIахо цу бартъязбарах лаьца а кхы вай мехка долча туризма хаттарех лаьца а са къамаьл хилар ГIалгIайчен туризмах йолча комитета тхьамадаца Хамхой Бесланаца.

– Цига Москве постпредстве хиннача вIашагIкхетаре оаша барт язбаьчул тIехьагIа эггара хьалха оаша де лаьрхIар фуд?

– Из барт язбаьчул тIехьагIа, оаха царца дIахайша дийцар, дIахойодача хана царца фу леладича бакъахьа да фу леладе вIаштIехьдаргда. Цу хьаькъе дола хаттараш белгалдоахаш а доашхаш а да тхо. ЧIоагIа вайцига бахка, шоай нах вайцига кхувла дагахьа ба уж. ЧIоагIа чам ба цар вай культура йовза а, вай оамал-гIулакх довза а, вай даар довза а цу массадолчун чам миштаб ха а.

– Из доацаш кхыча тур агенствошца барт лелабой оаша?

– ДIабайнача март бетта халкъаштаюкъера йоккха выставка хилар Москве, «Интермаркет» яхаш. Цу хана цига «Эксмо» яхача цхьан турфирмаца барт баьбар оаха, вай мехкара ресторанаш, гостиницаш дIайовзийтар а вай даар дIадовзийтар а хургдолаш. Россера а цун доазол арахьара а викалаш чубоагIаш фирма я из. ТIаккха, уж а вожаш а вайцига боагIаргба аьнна, уж бахкарга хьежаш да тхо.

– Уж хьабахкарца баргбола пайда малагIа ба царна а вайна а?

– Воашта баргбола пайда бувцаргба вай. ДIа мел дахача а дIа мел кхаьчача а оаха хьалхадоахар, кертте лоаттадер вай туризма пайда хургбола хIамаш да. Уж вайцига хьабаьхкача вайна баргболча пайдах аьлча, эггара хьалха вай моттигаш дIайовзар да наха, вай культура, гIулакх дIадовзийтар да, иштта вай къам дIадовзийтар а да. ШоллагIдар, вайцига хьабаьхкача хьаьшаша укхазара дукха сувенираш иййю, цIакхахьа, вайцига бах, хIама дуъ – цох хьахулаш дола ахча вайцига дус. КхоалагIа пайда ба уж хьабогIаш царца телевидени хилар – цар вай мохк а вай хоза моттигаш а дIатIа а даьккхе камера тIа, шоаш цIа ма баххинге а шоай мехкашка дIахьокх, тIаккха цу тIа гIолла вай ГIалгIайче дIа а яйзе, дукхагIа нах хьачубоагIа вайцига.

– ДукхагIа мичара нах ба вайцига ухараш?

– Ерригача Россе а дукхагIа хьаухаш бола туристаш чIинхой ба, иштта вай мехка а дукха боагIа уж хьачу.

– Бахьан фуд уж чIинхой вай мехка дукха ахар?

– ГIалаш, лоамаш, хиш, кхы дIахо дола Iалам чIоагIа хоза хета царна. Къаьстта гIалаш бIаргаяйча бIагорабоагIа уж, сов цох тамаш хеташ, уж фу бахьан еш хиннай ха уйла йолаш. ТIаккха Магасе ягIа 100 метр лакха йола гIала а чIоагIа тамаш хеташ, цунга хьажар духьа ухаш дукха нах ба. Цул совIа керда оагIув, керда никъ ба царна вай мохк. ХIанз царца оаха из барт язбаьчул тIехьагIа, черсашкахьара а, нохчашкахьара а туризма комитеташ, из оаха болабаь болх цхьана дIабихьача фу дар хьогI вай, яхаш, телефонаш етташ бар сога. Цкъара вайцига чакхбаккха хьожаргда тхо из болх, дIахо царца а бе йиш йолаш болх ба из, цхьан юкъа йола тур санна хургболаш.

– Бетта е шера туристех масса саг тIавоагIа ала йиш йолаш да вай воай мехка.

– ДIадахача 2016-ча шера вай мехка салаIа баьхка нах – 45 эзар саг ва духхьал Россе мехкара, царел совгIа доазол арахьара 3 эзар совгIа саг ва, хIаьта вай мехкара ихараш 32 эзар саг ва.

– Цу мел болча наха эшар лоаттаде вIаштIехьдоалий шун тIаккха?

– Доал. Тха комитето къахьег, цкъа вайцига хьавеначун дог эккхаргдоацаш, тIехьагIа кхы а юхава цун чам хургболаш. ХIана аьлча, туризм хьа а йийла, Iохайча, доалаш мичад, хьатIаухаш нах ца хуле царна кхоачам а ца лоаттабой.

– Халкъаштаюкъера латараш а ма дий вай мехка хIара шера дIакхухьаш, цига дакъа лоаций оаша?

– Лоац, даьра. Оаха цига нах хьа а беха, хьабаьхкача наха даа хIама Iалаш а ду, цул совгIа вай лоаме дIахьокхаш болх дIа а хьу. Соахка 7-8 автобус йизза туристаш баьхкар цига, укх шера а иштта бахка чам болаш ба. Бакъдар аьлча, Россе доазол арахьара баьхкача туристашта цхьаккха хIама эшаш хилац, вай гIалаш бIаргаяйча. Дуача хIаманцеи вужача моттигацеи бала хилац цар, духхьал цу гIалашца мара. Вай Iемад цу хIаманца, вайна ца хете а, царна чIоагIа доккха хIама хета цох. Цул совгIа Магасерча гIала тIа а, оалой наIараш тIа а бовла чам хул цар, МагIалбике, Назране гIолла чакхбовла а чам хул.

– Вай мехкарча наьха чам миштаб тIаккха вай лоамеца, вай мехкарча туризмаца?

– Тахан вай мехка дуккха а нах ба шоаш Дала кхеллачахой цкъа лоам хиланза, е вIалла цига баха чам боацаш а. Цунца бала бац царна, харцахьа да из, сога хаьттача, цар безам ца хилча, цар дезалий а хургбац цунца безам. Вай даьша халача къица, хьацарца, цIийца лораеш лоаттаяй из лоаме, шийгахьа дIаьхий тархьар долаш а я из.

– ТIаккха цу хIаманна вай мехкахой чам тIахьош болх д1ахьой оаша?

– Оаха хIанз болабаь болх ба, вай Дешараи Iилмани министерствоца дага а дайна, вай мехкашкарча ишколашка а, вузашка а, сузашка а деша дагIа бераш а кагирхой а цу моттигашка кхувларгболаш. Уж цига хьал а кхувлаш, царна цигарча моттигах а тархьарах а лаьца дувц оаха, цар чам тIагIоргболча тайпара. Уж цу тайпара урокаш кIира цкъа хул. Цул совгIа оаха лекцеш а еша, уж деша болча дIа а ухаш. Иштта вай ТIема сийлен гIалах МагIалбиках лаьца а дувц оаха, цига бераш дIа а кхувлаш. Из-м чIоагIа тархьар долаш, дукха аламбекъаш дагIаш, йIаьхий моттиг ма йий. Цигга моастагIчун бIу юхатехалга царга дIа а дувцаш, цох доаккхалде дезалга дIа а хайташ, иштта уж балхаш ду оаха, вай мехкаца вай кхувшбоагIарий чам хургболаш.

– ДIахо вай мехкахошка малагIча дешаца йистхургвар хьо?

– Дерригаш а цу лоамара Iоарадайна цигара нах ма дий вай. Лоамарой да-кх вай. Хьалха санна а доацаш, чIоагIа атта да цига ваха а ва а. Дехар дар са вай мехкахошка, цига шоаш хьалдахача нувхаш Iо ма кхувса, лорае вай моттиг. Вай Эса-чIоажел хозагIа моттиг кхы йоацаш, Ялсмале мо хоза моттиг ма йий из. Кхы а да, цигача латташ дола вай супа лоархIаш долча лоамаш т1а шоай тайпан цIераш IотIаязъю кагирхоша. Харцахьа хIама да из, вай даьша дукха къахьийгад, из моттиг вайна хулаелар, яхаш. Тахан из мо дола хIамаш вай леладеш хилча, воай даьй сийдеш а хилац вай. Вай мехкал арахьара тIабаьхка нах а боацаш, вай мехкара нах ба уж хIамаш леладераш. Из дехар дар са, боккъала а, цига нувхаш Iо а ма кхувса, цу лоамаш тIа уж хIамаш а ма язде. Лорабе вай мохк, укхазара дIадаьнна, кхычахьа даха моттиг йолаш а мича да вай.

– Дика да, Беслан хаттарашта жоп даларах хьона баркал хилда, болх Дала беркате болба.

– Баркал хилда шоана а аьттув хилба шун.

Из нувхаш Iокхувсарах лаьца а, цу лоамаш тIа наха яздеш хиларах лаьца а, дукха дийцад, дукха яздаьд. Тхоай оагIорахьара дехар дар тха а мехкхошка, боккъала а, лорабе вай мохк, лорае вай лоаме а, шаьре а. Воайцига хьаухача хьаьшашта хьалхашка хIаьта а цIена хила хьожаргдар вай.

Матенаькъан Илез

Сердало

№ 83 (11819), суббота, 10 июня 2017 года

 
По теме
В связи с предстоящим юбилеем 100-летия образования ингушской государственности, Министерство культуры напоминает о Республиканском конкурсе на создание лучшей композиции, в рамках подготовки к юбилейному праздничному мероприятию.
Источник фото: Фото редакции Полиция от местной жительницы узнала, что женщина, которая назвалась Светланой Федоровой, под предлогом продажи посредством соцсетей мебели, бытовой техники и посуды, в 2022-2023 гг.
Источник фото: Фото редакции Национальный проект «Демография», как известно, нацелен на улучшение благосостояния семей за счет мер финансовой помощи, которые будут способствовать повышению рождаемости,
Глава Ингушетии Махмуд-Али Калиматов проверил, как ведутся восстановительные работы в многоквартирном доме, который пострадал в ходе проведения контртеррористической операции в Карабулаке.
В Государственном музее изобразительных искусств Республики Ингушетия открылась выставка произведений живописи «Вместе с Россией!».
С постоянным развитием технологий и возрастанием сложности задач, перед которыми стоят государственные структуры, использование цифровых решений и инструментов становится все более актуальным и необходимым.
Новая школа в с.п. Сурхахи открыла свои двери для учеников. Теперь у юных жителей сельского поселения есть достойные условия для получения знаний, социализации, духовного и физического развития и др.
photo_5343742741852575501_y (1) - Министерство культуры ГБУ «Филармония им. А. Хамхоева» станет организатором конкурса, в котором могут принять участие все желающие.
Министерство культуры
В ОФСИН России по Республике Ингушетия прошли пожарно-тактические учения - ОФСИН по Республике Ингушетия Сотрудниками ведомственной пожарной охраны ОФСИН России по Республике Ингушетия совместно с работниками пожарно-спасательной части № 4 г. Карабулак МЧС России по региону были проведены занятия,
ОФСИН по Республике Ингушетия
Суд апелляционной инстанции по уголовным делам Верховного суда Ингушетии 28.03.2024 рассмотрел материал досудебного производства по апелляционной жалобе защитника на постановление Магасского районного суда,
Верховный Суд
Корь - это острое инфекционное заболевание, характеризующееся общей интоксикацией, воспалительными явлениями со стороны слизистых глаз, носоглотки, верхних дыхательных путей, характерной сыпью.
Роспотребнадзор
В рамках реализации всероссийского проекта «ДоброВСело» врачи Сунженской центральной районной больницы совместно с волонтерами-медиками провели масштабное профилактическое мероприятие в сельских поселениях Чемульга и Аршты.
Газета Ингушетия
Стартовал региональный этап Всероссийского конкурса исследовательских проектов «Без срока давности» - Министерство Образования С 20 марта стартовал региональный этап Всероссийского конкурса исследовательских проектов «Без срока давности», который продлится до 10 апреля 2024 года.
Министерство Образования