​ГIАЛГIАЙ МОТТ ЛОРАБАРА IИЛМАН-КОНСУЛЬТАТИВНИ СОВЕТ ВIАШАГIАЕЛЛАЙ

​ГIАЛГIАЙ МОТТ ЛОРАБАРА IИЛМАН-КОНСУЛЬТАТИВНИ СОВЕТ ВIАШАГIАЕЛЛАЙ
Фото: serdalo.ru


Шоана дагадоагIаш хургда «Сердало» дешархой, апредль бетта 8-ча дийнахьа арадьннача «Сердало» газета тIа гIалгIай метта хьакъе вай Халкъа гулламе хиннача вIашагIкхетарах лаьца оаха даь хинна йоазо. Из дар «ГIАЛГIАЙ МОТТ ЛОРАБАРА ХАЛКЪА ГУЛЛАМ ОАРЦАГIАЯЬННИЙ» аьнна хьалхе а йолаш.


Цу хана гIалгIай мотт лорабараи из дегIабоалабараи хьаькъе вIашагIкхетар дIадихьадар ГIалгIайчен Халкъа Гуллама зIамагIча яла-цIагIа. Цу гIулакха нах вIашагIтехараш бар дешарцеи, культурацеи, бувзамцеи, динцеи долча хаттарех йолча юкъарченашца болх беш йолча комитета викалаш. ХIаьта из дош дашха а кхоачам боацараш белгалдаха а бийха баьхка Парламента викалел совгIа дакъалоацаш Iилманхой, йоазонхой, журналисташ, юкъара болх лелабераш, гIалгIай метта хьехархой, Дешари Iилмани Министерство, Паччахьалкхен Университета, Iилман-тохкама Института, Къаман библиотека викалаши бар цига.

Вайна ховш ма хиллара, Паччахьалкхено мотт лорабара наькъа тIехьа къахьега деза аьнна латташ ГIалгIайчен Iаьдала бокъо я вай Халкъа Гулламо оттаяь. Из да ГIалгIайчен Паччахьалкхен меттаех дола Iаьдал. Цу Iаьдалца эрсий метта санна бокъо йолаш а, ший лакха цIи йолаш а, лелабе безаш а ба вай мехка, гIалгIай мотт.

Цу хана парламенте из дош айдаь, дийца, даьшхачул тIехьагIа массане цхьатарра барт а кхийтта лаьрхIадар ГIалгIайчен Паччахьалкхен Конституцес кхайкаеш йола меттаех йола Iаьдала бокъо йизза чакхйоаккхаргйолаш чIоагIъе езе, аьнна. Иштта Дешари Iилмани Министерство викалашта хьалхашка декхар оттадаьдар, гIалгIай мотти литератураи дегIадара тIехьа къахьегаргдолаш, план оттае еза аьнна. Цул совгIа хьоахадаьдар гIалгIай мотт ховш а, цунца болх беш а болча нахах латташ цхьа юкъарче вIашагIйоллаеза, шоай хьакъ долчарга мотт лорабара а, боаржабара а даькъе боагIа болх хьабайтаргболаш.

Из деррига теркал а даь, цу тIа гIолла хинна вIашагIкхетар дIадихьар июнь бетта 2-ча дийнахьа ГIалгIайчен Iилман-тохкама института яла-цIагIа. Укхаза гулбаьбар гIалгIай меттаца болх беш бола Iилманхой, йоазонхой, хьехархой, журналисташ, юкъара болх лелабераш ишта укхаза бар Халкъа гуллама депутаташ а.

Кхетаче яьяр гIалгIай мотт лорабара хьакъе къахьегаргдолаш ГIалгIайчен Iилман-тохкама институто Iунал а деш хургйолаш Iилман-консультативни комисси вIашагIйоллардухьа. Комиссе чубоагIаш хилча бакъахьа ба аьнна хеташ бола нах бар цига бийха баьхкараш. Уж гулбеннарашта хьалхашка Iобийшар, вIашагIкхетар дIахьош хиннача Iилман-тохкама института кулгалхочо БIарахой Нинас. Уж ба дIахо лохе Iохьоахабаьраш:

Амренаькъан Марем – Халкъа гуллама депутат.

Балайнаькъан Хатчат – гIалгIай метта хьехархо.

БIарахой Нина – филологен Iилмай доктор, ГIалгIайчен Iилман-тохкама института кулгалхо.

Гаьгенаькъан Къурайш – хьехархой говзал лакхъяра йолча института говзанча.

Горчхананаькъан Бадрудин – берий таптара «СелаIад» керттера редактор.

ГIоандалой Аза – филологен Iилмай кандидат, ГIалгIайчен паччахьалкхен университета гIалгIай метта кафедран профессор.

Йовлой Мусса – «ГIалгIай Векипедия» проектан кулгалхо.

Кийнаькъан Зуфира – филологен Iилмай доктор, ГIалгIайчен Iилман-тохкама института гIалгIай метта отдела кулгалхо.

Коазой Аюба Iийса – йоазонхо.

Кхоартой Iашат – гIалгIай метта хьехархо.

Къоастой Фатима – филологен Iилмай кандидат, ГIалгIайчен Iилман-тохкама института гIалгIай метта отдела Iилман болхло.

Кулбужанаькъан Мухьмад – филологен Iилмай кандидат, ГIалгIайчен паччахьалкхен университета филологически факультета декан.

Куркенаькъан Совдат – гIалгIай метта хьехархо.

Мартазананаькъан Хьанифа – филологен Iилмай кандидат, ГIалгIайчен паччахьалкхен университета гIалгIай летература кафедран кулгалхо.

Матенаькъан Мухьмад – филологен Iилмай кандидат, ГIалгIайчен паччахьалкхен университета гIалгIай летература кафедран профессор, ГIалгIайчен Iилман-тохкама института литератураи, фольклораи отдела кулгалхо.

Матенаькъан Илез – йоазонхо, «Сердало» газета корреспондент.

Мерешканаькъан Султан – берий таптара «СелаIад» болхло.

Ноакастахой Хаваж — ГIалгIайчен Iилман-тохкама института редактор.

Овшанаькъан Жансурат – Халкъа гуллама депутат.

Овшанаькъан Марем – хьехархой говзал лакхъяра йолча института филологен кабинета кулгалхо.

Патенаькъан Якъуб – «Сердало» газета керттера редактор.

Султагнаькъан Марифа – филологен Iилмай кандидат, ГIалгIайчен Iилман-тохкама института гIалгIай метта отдела Iилман болхло.

Таренаькъан Лилия – филологен Iилмай кандидат, ГIалгIайчен Iилман-тохкама института гIалгIай метта отдела Iилман болхло.

Хайранаькъан Роза — ГIалгIайчен Iилман-тохкама института гIалгIай метта отдела Iилман болхло.

Цу аз Iохьоабаьчарех шиъ саг, Патенаькъан Якъуби, Овшанаькъан Жансурати шоашта ларца юха а байна цу тоабан юкъера арабайлар. ХIаьта дIахо бараш берригаш а бисар цу совет а юкъе.

Йолаелчахой чакхяллалца кхетаче дIайихьар Г1алг1айчен 1илман-тохкама института кулгалхочо БIарахой Нина. Шоаш гулбара маIан фуд наха ховргдолаш, уж дIакхетабеш цо белгалдир.

«Апрель бетта 5-ча дийнахьа гул ма даьдарий вай воай Халкъа гулламо гIалгIай мотт дегIабоалабара фу дича бакъахьа да аьнна хаттар а оттадаь вайца дагадовла аьнна. Цу хана вай дийцадар малагIа эшамаш да вай метта, малагIа халонаш я, малагIа хаттараш чоалхане да иштта кхыдараш а. Вай цу чу соцам хиннабар мотт лорабара а, из боаржабара а керттера хаттараш хьагуча а доахаш уж дувцаш цхьацца йола рекомендацеш предложенеш тохкаш, Правительстверча комиссена дIатIакхохьаргйолаш цхьа орган хила еза аьнна. Цу тайпара орган, укхаза институте Iилманхошца тхо дага дайлача «Научно-консультативни совет» хилча дика хургъяр аьнна барт кхийттаб тха. Из хургья укх Институто Iунал деш укхан кIал соцаш йола юкъара орган. ХIана аьлча оаха тхошта хьатIа а ийца из болх дIабола ца бой укхох фу хургда ховш дац. ТIаккха укх совете юкъе хила дезараш шо да аьнна хеташ гулдаьд оаха шо дерригаш а. Тахан вай мотт вайна хала хете а цхьаккха Iу воацаш дIахийца лела Iул санна ба. Iилманхоша тахка Iодиллар, хьехархошта мегаш хилац, хьехархочо яхар дешархошта мегаш хилац, йоазонхоша дувцар а яздер а цхьацца дар мишта яздаьд кхета цалуш хул. Вай дуккха а хаттараш да воай орфографенца дувзаденна, граматика-м Iилманхоша тохкаш, цхьацца балхаш деш меттайоагIаш я. Цига вай Iилманхоша дукха толамаш а даьхад. Цхьабакъда уж цар даь балхаш вай хьехаш болча меттаца цхьаккха бувзам болаш дац-кх тахан, е вIалла гучадоалаш а яц царех латташ йола бокъонаш. Е йоазонца а гучаялац уж, е ишколашка хьехаш долча учебникаш тIа а гучаялац уж», — аьнна, вай меттах дог лазаш къамаьл дир Нинас.

Гулбеннараш чIоагIа раьза бар из совет вIашагIйоллаш а шоаш цу юкъе нийсбенна а. массане кулг айдарца цкъар совета тхьамада хержар, из хилар филологен Iилмай доктор, Кийнаькъан Зуфира, дIахо литература даькъе цун гIонча хержар филологен Iилмай кандидат, Паччахьалкхен университета профессор Матенаькъан Мухьмад, хIаьта совета секретарь хержар ГIалгIайчен Iилман-тохкама института гIалгIай метта отдела Iилман болхло Хайранаькъан Роза.

«Ер совет хьавIашагI ма еллайий вай тахан, вай дIахо беча балхо кхоачашдеш дола декхараш сона гучох вай мотт дIахо кхы а дегIа ба безаш ба е бац, литературни мотт хьахиннабьаннаб вай е баьннабац, вай метта нормаш лорае еза вай е хувца еза, е уж увттае еза – из деркал деш хила деза. Тахан цох наха халахетар хуле а цахуле а, наха къовсе а цакъовсе а цох цхьа йист яккха еза вай. Из хьацадича даргдоацача хьала тIа айттад вай тахан. ХIана аьлча ишколашкарча библиотекашка бераш дIачудахача царшка тайп-тайпарча орфографеца яздаь книжкаш да, цу бераша фу де деза, малагIа книжка мишта деша деза цар. Вай, цхьаболчар из орфографи харц я йоах, вокхачар нийса я йоах, цхьакхаш кхы а хувцаеза из яхаш. Уж мо дола хIамаш тахка воайла дага а дайна цхьа соцам бе беза вай. Нагахь санна воаша леладер кхетадеш вай дале вай меттацара гIулакх цхьан тайпара тоадаь, нийсдаь ер ишта хиладеза аьнна дIаоттадергдолаш е саг хила веза тахан, е цхьа орган хила еза. Цу тайапра орган хIанз вай вIашагIаеллача советах хургйолаш цу чу воагIаш мел волча сага кхетаде деза из мел лоархIаме да. Воаша цу кIалха бехктокхаме долга кхетадеш хила а деза вай. Воашта дагадехача тайпара яздеш лела йиш яц вай, доал а Iунал а эш вай метта водачо а воагIачо а шийна хетар чутеттаргдоацаш цу юкъе. Ер ишта дита йиш йолаш дац, воашта хала дале а тIатеIIа болх бе беза вай. Воайла дага а дувлаш, массанега ла а дувгIаш, совете чубоагIараш боацаш кхы а нах хьа а бехаш болх хьабергба вай Дала аьннадале. Дала ше оарцагIа а ваьнна вайна хетача тайпара вай мотт дикагIча оагIорахьа тоалургболаш къахьега аьттув лулба вайна. Къахьегадеза-кх вай массане а цхьана. тIаккха Дала а аьттув хьалургба вай дIагIерташ хул», — аьнна белгалдир БIарахой Нинас.

Ер мо дола вIашагIкхетараш дукха хилац вай мехка, цудухьа укх мо йолча кхетачешка хьавена саг дог гIоздаьнна а гIадваха а хул. Иштача хьале вар укхаза дакъалоацаш хинна йоазонхо Коазой Аюпа Iийса. «Таханара вIашагIкхетар лоархIаме да чIоагIа. ГIалгIай метта укхох пайда хилар беркат далар догдоаха аз. ХIана аьлча из гIалгIай мотт дукхаг1а тахан маьждигашка мара кхы юкъарча моттигашка бувцаш бац. ТIехьарча хана воай мотт вай кIезига бувца, кхыметтале тахан метта хьакъе вIашагIкхийтта долаше а воаша юкъ-юкъе эрсий мотт бувцаш даьгIар вай, хIана аьлча, цу тIа дIатIадаьннад вай. Наха гIод тохеи, царна бехкабелгеи вIаштIехьа мичад вай, цудухьа хьоасталуш, хьехамца гIалгIай болча дIачу а ухаш мотт бувца беза оаша яхаш дIахьалхадаха деза вай, аз кхетадечох. Геттара дика болх ба тахан ер совет вIашагIаелла, хIана аьлча сона ховш т1ехдика меттах кхеташ бола нах ба укх чубоагIараш. Укхох дикадар хилар догдоаха аз», — йоах Коазой Iийсас из комисси вIашагIъелла раьза волаш.

1ийсас ма аллара цхьаццадолча хана эрсий мотт бувцаш нийсделар гIалгIай метта хаттараш доашхаргдолаш вIашагIаеллача совете. Бакъда тIехьа тIайоагIача хана из цахилийта уйла йолаш ба беррига а совета доакъашхой.

ДIахо советах лаьца къамаьл дир 1илманхочо, хьехархочо ГIоандалой Азас.

«Тахан воай мотт а литература а дегIадоаладергдолаш, цхьацца харцахьа да аьнна хеташ дола хIама хувцаргдолаш Iилман-консультативни совет вIашагI а елла ер болх вай дIаболабар вай меттаца бала хилар да. ЧIоагIа раьза я со цу гIулакха, гIадъяха а я. Къаьстта орфографи дийнайича, дIахо а тоаеш дIачIоагIйича пайда хургба Iилман балхашта а, ишколашка а иштта кхычахьа а. Керттера дар да, воай тоабе чубоагIаш бола нах белгал гIалгIай мотт ховш а цунца бала болаш хилар. Воаша дIа-хьа дувцар фуд а ховш, воайла барта а долаш, сона хетар аьнна кхычоа хетар аьнна доацаш, харцахьадар чакх ца а доалийташ, нийсагIдар хьалхадоахаш вай дIадолхе вай меттагахьа котало йоаккхаргья цох вай къама боккха пайда а бергба», — йоах филалоген Iилмай кандидат йолча Паччахьалкхен университета гIалгIай метта хьехархочо ГIоандалой Азас.

Укх вIашагIаеллача совето лаьрх1ад, эшача хана вIашагIа а кхеташ, кхы а эшаш вола саг хьатIа а вехаш, шоайла дага а бувлаш гIалгIай метта хьакъе къахьега. ДIахо йодача хана хьалхара хургдола вIашагIкхетар хургдолаш да июнь бетта 6-ча дийнахьа. Цига цу хана доашхаргдола хаттараш хIанзе а белгалдир совето. 1-дар вIашагIаеллача совета положени дIач1оаг1аяр да, 2-дар орфографен хаттараш айдар да.

Тешалу, укх совето тIатеIIа болх а беш вай мотт нийсабаргахьа дикка мул боаккхаргба аьнна. Дехар да са вай мехкахошка, боккъала а воай метта бокъонца доаца хIамаш ма язде шоай йоазошкахьа, тахан вай йолаш йоа грамматика а орфографи а лорае, ер гIулакх цхьан кога тIа даллалца.

Дала аьттув боаккхалба лаьрхIача хIаманна тIехьа котало яккха.

Матенаькъан Илез

Сердало

№ 80 (11816), вторник, 6 июня 2017 года

 
По теме
В связи с предстоящим юбилеем 100-летия образования ингушской государственности, Министерство культуры напоминает о Республиканском конкурсе на создание лучшей композиции, в рамках подготовки к юбилейному праздничному мероприятию.
Источник фото: Фото редакции Полиция от местной жительницы узнала, что женщина, которая назвалась Светланой Федоровой, под предлогом продажи посредством соцсетей мебели, бытовой техники и посуды, в 2022-2023 гг.
Источник фото: Фото редакции Национальный проект «Демография», как известно, нацелен на улучшение благосостояния семей за счет мер финансовой помощи, которые будут способствовать повышению рождаемости,
Глава Ингушетии Махмуд-Али Калиматов проверил, как ведутся восстановительные работы в многоквартирном доме, который пострадал в ходе проведения контртеррористической операции в Карабулаке.
В Государственном музее изобразительных искусств Республики Ингушетия открылась выставка произведений живописи «Вместе с Россией!».
С постоянным развитием технологий и возрастанием сложности задач, перед которыми стоят государственные структуры, использование цифровых решений и инструментов становится все более актуальным и необходимым.
Новая школа в с.п. Сурхахи открыла свои двери для учеников. Теперь у юных жителей сельского поселения есть достойные условия для получения знаний, социализации, духовного и физического развития и др.
Источник фото: Фото редакции По информации отделения, уже второй раз представители регионального управления федеральной службы безопасности страны передали общественникам свыше двадцати тонн продуктов длительного хран
photo_5343742741852575501_y (1) - Министерство культуры ГБУ «Филармония им. А. Хамхоева» станет организатором конкурса, в котором могут принять участие все желающие.
Министерство культуры
В ОФСИН России по Республике Ингушетия прошли пожарно-тактические учения - ОФСИН по Республике Ингушетия Сотрудниками ведомственной пожарной охраны ОФСИН России по Республике Ингушетия совместно с работниками пожарно-спасательной части № 4 г. Карабулак МЧС России по региону были проведены занятия,
ОФСИН по Республике Ингушетия
Суд апелляционной инстанции по уголовным делам Верховного суда Ингушетии 28.03.2024 рассмотрел материал досудебного производства по апелляционной жалобе защитника на постановление Магасского районного суда,
Верховный Суд
Корь - это острое инфекционное заболевание, характеризующееся общей интоксикацией, воспалительными явлениями со стороны слизистых глаз, носоглотки, верхних дыхательных путей, характерной сыпью.
Роспотребнадзор
В рамках реализации всероссийского проекта «ДоброВСело» врачи Сунженской центральной районной больницы совместно с волонтерами-медиками провели масштабное профилактическое мероприятие в сельских поселениях Чемульга и Аршты.
Газета Ингушетия
Стартовал региональный этап Всероссийского конкурса исследовательских проектов «Без срока давности» - Министерство Образования С 20 марта стартовал региональный этап Всероссийского конкурса исследовательских проектов «Без срока давности», который продлится до 10 апреля 2024 года.
Министерство Образования