​МЕТТА ТУРПАЛХОЙ

ТIехьарча хана гIалгIай метта хьаькъе дукха тайпара хаттараш нийслу наьха. Цхьаволчо хьона вIалла дагадоаца хаттар оттаду, моллагIйолча хIаманна гIалгIай меттала цIи мишта йоакхаргьяр аьле. Цу хIаманна тIакхувш а, из ха чам болаш а, цох дола бакъдар лохаш а хилар дика да, вайна эшаш хIама а да из. Амма, массаза а хулий-хьогI цу тайпара никъ нийсса-м, аьнна хеталу. ХIана аьлча хийла цу мо хаттараш увттадеш болча наха юкъе дахьаш дола дош бух боацаш а вай метта юкъе товргдоацаш а хул.

Цхьаволчо вIалла хиланза а е хила гарга а доаца дош юкъе дахь, цхьанна а Iилманхочунца е цу меттаца къахьегаш болх беш волча сагаца дагаваьнна хIама а доацаш, шийна из бакъахьа хетандаь. Цу мо долча дешах, пайда цабаларал совгIа, доккха зе доал. МоллагIа а дош юкъе доаккхаш хилча, Iилманхошца дага а ваьнна, цу деша маIан, цун бух, цо шийгахьа дувцар фуд тахка ховш хила деза.

Укхаза цхьаькха а да цу мо долча наькъаша метта зе деш хIама. ХIаране ше-шийна дагадеха дош юкъе доаккхаш хилча, цхьан хIаман шин-кхаь тайпара цIи хул. ТIаккха нах цох кегалу, нийссагIдар, бакъахьдар малагIа да ца ховш бус. Хьокхама аьлча, цхьанне цхьа цIи йоаккх моллагIча хIамах, шоллагIчо шийна хета цIи йоаккх, кхоалагIчун ше дагаеха цIи я, кхычун а цхьа цIи я.

Цу тайпара болх хилча, мотт кегабаларал совгIа, нах шоаш кегалу. ДукхагIа из болх лелабераш ба интернета оагIонашка багIа раш. Цу тайпара, цхьан хIамах шин-кхаь тайпара цIи йоаккхаш гIулакх нийсделча, хийлавар, из дош дита а дите, хьашт дале мотт а бите, эрсий метта тIа воал, цу меттала къамаьл дувца шийна аттагIа хургда аьнна хеташ. ХIаьта укхаза тхьовра, керда дешаш юкъе даха деза, яхаш, шийна дагадеххача тайпара, лораеш цхьаккха бокъо а йоацаш, дешаш юкъе кхувлаш бола нах болалу, вай мотт безаш бац сага, вай меттах дош хетац вайна, яхаш, цIогIа хьекха. ХIаьта цу гIулакха бехкевар гIулакх доацаш наха фуд цахов дешаш юкъе даьхар турпал ва. Цу моча сагага ала лов сона, кегар юкъе а белла, Iа кегабаьча меттала къамаьл де наьха дог доагIаш цахиларах бехке хьо а ва, аьнна.

Цхьаккха а дош кхолла дезац, дагадоха дезац, дараш хьаIомаде мара. Шийна мотт цаховча сага оамал я из, моллагIа наха ца довза дешаш юкъе доахаш, е наггахьа мара лелаш доаца дешаш 1ома а деш цох зурам а яь лелаш. ХIана аьлча, нахал тIех хила догдоагIа цун, наха шийх бехк баккхар дезац, ма дарра аьлча, шийна мотт ца ховлга наха гучадалар лац цунна. Из мо болх лелабеш вола саг, моллагIа тахан вайна юкъе лелаш дола дешаш Iа дIахаьттача, хьона хьадала жоп а доацаш вусаш нийслу. Сох дукха беттабеннаб цу тайпара нах.

Цхьанне хетт сога дукха ха йоаццаш:

– Коромыслох фу оал гIалгIай меттал?

– Даьра, хац сона-м, – ях аз, – коромысло оал хургда-кх цох.

– Ай, хIана оал вай цох коромысло гIалгIай меттал цIи хила мегаций цун? Ма чIоагIа къе хиннаб вай мотт, – йоах тIаккха.

Сайна могача тайпара из саг дIакхетаве хьежав со. Цунга айса аьннар хIанз дIахо укхаза лохе дувцаргда аз.

Хьалха дIаяхача ханашкахьа гIалгIашта юкъе хинна хIама яц коромысло, е тахан а яц. Вай кхалнаха хий кхухьаш лелаяьраш кIудалаш я. Цудухьа царна ийшаяц, хьашт дале вIалла йий а хайнадац уж коромыслош. ГIаскхашцара эр, вахар доладенначул тIехьагIа, цхьа кIудал яхьачул, шин ведарча деча хий аттагIа хург ма дарий, аьнна, вай исташа юкъеяьхай ведараш. Цул тIехьагIа гаьнара текхаеш яхьача ведараша пхьарсаш лазадоахандаь коромысло а юкъеяьккхай. Зелаш гIалгIаша дагаеха хьаяь хIама яц из, хьатIаийца хIама. Цудухьа ший йолча тайпара «коромысло» аьнна ший цIи а йолаш, хьаюкъе яьннай из вай метта. Бакъда, тахан уж вайна лелаеш саг цахилча, ца а къувсаш, ца а техкаш, царех воай меттал цIи яккха а а ца гIерташ йита езаш хIама я из, хIана аьлча е из вай къаман хIама а яц е из вай исташа сов дукха лела а яьяц. Тахан х1аьта а мича лелаю вай из.

Уж коромыслош гIалгIашта юкъе чуяйнача хана гIулакх миштадар дувцар тхона тха даь-йишас. 60-ча шерашка йоI йолаш хьастара хий кхехьа саг яр из. «ХIанз мо хий мича дар хьалха наьха коашка массанахьа хьадоагIаш. Цудухьа мехкарий а, несарий а, истий а хулар хьасте ухаш, шоашта хий кхухьаш. ТIаккха, хьаст гаьна хилча хала да из да, цхьаволчо говр-ворд дIа а деже, цу тIа педаш а, кIудалаш а, яш а овттадий, вахе уж массайола хIама хьал а йизе, шортта хий дахьар. ХIаьта из де аьттув боацар кIудал белаж тIа а оттайий е ги елле воагIар. Цу хана гIалгIашта из коромысло юкъе ялар бахьан дар, цунца, дехьеи-сехьеи Iо а элла, шин ведарца хий да аьттув хиларах. Бакъда, мехкараша вIалла а дахьацар цунца хий, белажах хьокха а тесса хий дахьаш я тоам хетацар цхьанна а йо1а. ДукхагIа цу коромыслоца хий кхехьараш истий бар», – оалар даьце.

Из хIама аз шийна дIадийцача, аз хIаьта а хьадергда из дош, аьнна, вахар сога из хийтта саг. Тахан из коромысло езаш зама а ца хилча, цох хьабеш пайда а цахилча, фу де, малагIа гIулакх кхоачашде туллаш я цох цIи кхетаде магац сона. нагахьа санна из эша ха отте, ма чехка яргья-кх цунна йоаг1аш йола ц1и юкъе. Цул гIойле я сага, цу балхаца ха ца а йоаеш шийна кхыдола гIалгIай метта дешаш Iомадича.

Кхы дIаьхдергдац аз ер. Сона фу ала лов, моллагIа юкъе доаккхаш дола дош, вай Iилманхошца, йоазонхошца дагадайнна а долаш, цар цох фу оал а хьожаш, даккха деза вай. Иштта а наха халла мара бувца цатугаш бола мотт, вай воашта даг мел дехар дувцаш, юкъе кхувлаш хилча, чIоагIа кегалургба. ХIаьта из хилийта йиш яц.

Матенаькъан Илез

«Сердало» № 198

 
По теме
В связи с предстоящим юбилеем 100-летия образования ингушской государственности, Министерство культуры напоминает о Республиканском конкурсе на создание лучшей композиции, в рамках подготовки к юбилейному праздничному мероприятию.
Источник фото: Фото редакции Полиция от местной жительницы узнала, что женщина, которая назвалась Светланой Федоровой, под предлогом продажи посредством соцсетей мебели, бытовой техники и посуды, в 2022-2023 гг.
Источник фото: Фото редакции Национальный проект «Демография», как известно, нацелен на улучшение благосостояния семей за счет мер финансовой помощи, которые будут способствовать повышению рождаемости,
В Назрани в 2025 году планируется обустройство 4-х общественных территорий - Республика Ингушетия Глава Ингушетии Махмуд-Али Калиматов в своем телеграм-канале призвал жителей проголосовать за выбор дизайн-проекта территории по федеральному проекту «Формирование комфортной городской среды».
Республика Ингушетия
Два жителя Ингушетии, которые ранее пострадали на производстве, получили новые автомобили Lada Granta от регионального Отделения Социального фонда России - Социальный фонд России       28 марта двое жителей Ингушетии, пострадавших на производстве, получили от регионального Отделения СФР новые автомобили Lada Granta.
Социальный фонд России
Следственным отделом ОМВД России по г. Назрань по материалам отдела уголовного розыска ОМВД России по г. Назрань в отношении двоих подростков возбуждено уголовное дело по п. «б» ч. 2 ст.
МВД России по Республике Ингушетия
Медицинское обследование в 2023 году прошли 124 тыс. несовершеннолетних жителей региона, или 96% от общего числа, сообщили газете «Ингушетия» в пресс-службе Главы и правительства республики.
Газета Ингушетия
Корь - это острое инфекционное заболевание, характеризующееся общей интоксикацией, воспалительными явлениями со стороны слизистых глаз, носоглотки, верхних дыхательных путей, характерной сыпью.
Роспотребнадзор