Юхь елаенна, раьза болаш, ше везаш нах хилча дика хета моллагIволча сага. Сагота, гIайгIане, йишъеха е эгIазваха саг бIаргавайча из шийна раьза воацаш санна хала хеташ цохар тешам дIабоал цхьаволчун. Дукха халахетараш, цабезамаш увтта наха юкъе, цу тIа гIолла довнаш а, тIемаш а дарж дунен тIа. ТIехьарча хана кIезига а дац уж укх малха дунен тIа. Цудухьа, ма хулла юхь елаенна хила хьажа веза саг. Iалаьмате тамашийна хIама да из саг велакхажа хилар. Ишта нах хилча дунен тIа машар барж, хатар хинна воаллача сага дега тIа йIовхал йосса. Вайна дукха везача сага юхьа тIа велакъажар даьлча, хах аьле паргIата хета вайна, гIаддолх вай цун гIулакх дика долаш раьза хиле.
Тахан денз дIадола а денна вай делакъаже, вайна гургда-кх воашта гонахьар адам мишта сиха хувцалу дикача оагIорахь, мел хало тIакхаьча воаллар а, вайца хьаэ, ший бала бекъа кийча хургва. Нагахь санна, хьокхама аьлча, нах дIа-хьа кхувлача автобусаца наькъа водаш къе яле, сордамаш, доккха са ца а доахаш доххьал велакъажал наха духьал, хало ейна дIаяргья. Нах шоайла тIера хилча, эгIазал, гоамал мичаяхар цаховш яй дIайоал.
Миччахьа вале а, моллагIча хана чу вале а влакъежар дика да сага. Цу гIулакха хетадаь ди а да дерригача дунено дездеш, нах вIаший дукхабезаш хилар ловш. Из вIашагIделлад, наьха вахара хьал кIеззига аттагIа хилар ловш болча наха, лаьрххIа дIа а кхайкадаь дерригача дунен тIара велакъажаран ди оттадаьд.
Из ди иштта «Дерригача дунен тIара велакъажаран ди», аьнна дIаоттар Харри Бэлла яхача сага цIераца дувзаденна да. Америкера суртанча хиннав из саг. Ший новкъостий суртанчашта юхера, болх дика вIаштIехьа боалаш а е наха сол чIоагIа цIихеза а хиннавац из. Сов чIоагIа лоархIам беш а, е сов дика деш а хиннадац цо ший сурташ. Цудухьа кхы вай яха дукха наха вовзаш саг хиннавац из. Бакъда, дунен тIа дагдоаццаш хувцам хиннаб цун вахаре, цун цIи дунен тIа дIайовзаш, из иразе верзавеш.
20-ча бIаьшарен 60-гIа шераш долалуш Америкерча цхьан йоккхача страховой юкъарчен болхлоша цхьа сур де аьннад цунга. Цхьа бIарг белабеш, дог гIоздоаккхаш, нах тIаозаш дола сурт дезаш хиннад цу фирмайна. Из дувзаденна хиннад цу хана кхыча дукхача йоккхийча страховой компарней болх укх организацен Iаткъаш хиларах, цул совгIа нах а кхы дукха раьза хиннабац акхарца барт бе. Цхьаннена а ховш хиннадац царна, кхоанарча дено шоашта фу дахьаргда. Страховой компанех кхераш шоай кхоане дагайоалаш хинна нах, белабенна, раьза болаш цигара дIаухаргболаш сурт хиннад царна суртанчо дергдар.
Цу хьаькъе ийла е итт минот ха мара йийза яц Харвена. Цхьа юхь елаенна маьлха хьисапе герга бурилг мегаргйий шоана аьнна хаьттад цо царга. Из я хIанз вайна массанахьа балхашка а, интернета чу а, кхычахьа а гушйола смайлик оала бурилг. Раьза хиннаб цунна цу компане болхлой. ХIаьта цо хьадаь из бурилг тIалатта визиткаш дIадийкъад цар массанахьа а шоашца бувзам болаш мел болча наха. Цу тIа гIолла акхарца дукхагIа барт бе болабеннаб нах. Ишта кхы дIахо барзкъаш тIа а, чамеш тIа а, кхычахьа а йолаяьй наха цул тIехьагIа из бурилг хьае.
Велакъажаран цIай укх дунен тIа дезду сов дукха ха яц. Эггара хьалха из дездаьд I999-ча шера. Цул хьалха нах белаш хиннабац яха маIан дац цун, цу шера мара сага дагадехадац цу гIулакха хьакъоаста а даь, белгалдаь ди леладе. Цу хана денз, наха хоза а хеташ укх барайтта шера, дунен паччахьалкхенашка леладеш да из ди. Цу ден керттера декхара маIан да, нах шоайла юхь елаеннеи, раьзеи болаш, гIадбаха хилийтар. Цу дийнахьа дукха го йиш я укх дунен тIа тайп-тайпара сакъердаме, наьха дог гIоздоаккхаш, юхьа тIа белам оттийташ дола вIашагIкхетараш.
Из ди дездеш да хIара шера октябрь бетта доагIача хьалхарча бусалба наьха цIай долча пIаьраска дийнахьа.
ХIаьта из ди дIадаьлча вагIа йиш йий вела а ца къежаш, эгIаз а ваха бухь чу а баха? Ца вагIар гIойле йолаш-м да. ХIана аьлча, массаза а йиш еха, хIаман дог ийккха лела саг ханал хьалха къалу, лазараш совдувла, Iоажала кIалвус. Цудухьа шийна гоахьа дIа-хьа а хьажа наха дика де, са мукъа даккха хьажар гIойле я сага. Мел сагота яле а, цIенача дег чура саг кхычоа бIарахьажача из вела ма къажжанге а, цун духьал юха вела цакъажача ца а воалаш юхьа тIара дикача оагIорахь хувцалу саг. ТIаккха, ший бала гIайгIа дицлу цун. Нагахь санна сагота яле юхь елаенна хилар толашагI да сага, тIаккха, ер дуне а иштта шийна духьал делакъежаш санна хетаргда цун.
Бусалба Iилма дийшача наха хьаяхачох, бусалба дино а йоах вайга делакъаже, шоайла тIера долаш хила балано шоай сагот дергдоацаш. Велакъажар а хила деза дег чура моттийта а доацаш.
«Даьла раьза хилва царна, Iабдулла ибн Iумарас ший воIа хьехам беча хана аьннад: «Са воIильг, атта хIама да хьона дикал, хьо юхь елаенна хилари, нахаца кIаьда Iимерза хилари». Тирмизе гулам тIа, Iабдулла ибн Хьарисас дийца хьадийс да, Даьлагара салам маоршал хилда цун, Пайхмарал чIоагIагIа юхь елаеннеи, велакъажар долаши саг ма вовнзар шийна, аьнна. Иштта Джарир ибн Iабдуллас йоах, цкъа Пайхмар ма кхийттанзар сох, юхьа тIа велакъажар доацаш. Пайхмар хьадийс да, велакъажар а маьл болаш да хьона, аьнна», – йоах, дийшача сага ТIанганаькъан Ахьмада.
Велакъажа, е юхь елаенна саг бIаргвайча хоза хетт моллагIчоа. ХIана аьлча ишта вола саг маьрша ва. Цу мочо сага зе дергдац. МоллагIа тешам болча, шоашта дукхавезча сагах гIалгIаша оалаш да, «Юхь елаенна саг ва из, Велакъажар долаш саг ва из, Дог дийла саг ва из, Хьаийна саг ва из», — аьле. Из деррига сагагахьа хилча дика хета вайна цудухьа хIаравар ишта хилча наьха вайх тешам хургбар, тIаккха вIаший дезар тешар совдаргдар. Цудухьа дIахо дIайодача хана чухьа дерригача дунен тIарча нахаца деладенна, раьза долаш хила хьажа деза вай а, вIаший дезаш тешаш хургдолаш.
Дала эша ма болба вайна юхь елаенна нах.