​Заманца гIа боахаш

​Заманца гIа боахаш
Фото: serdalo.ru

ХIара сага вахар сийрда хилар лов йоазонхошта. Iаламо хьокха ший хозал санна, хоза хьокх йоазонхош шоай йоазонца: Вай мохк, вай къам, наьха дикал, наха юкъера гаргалол, эхь-эздел, вайнаьха гIулакх. ЦIена я цар уйлаш, дегчура хетаду цар вайнаьха дика мел дар. Шоай уйлашка хьаьжжа цIена да цар вахар, лелар.

ЦIеначу уйлашца хотталу массадола дика. Масса йола оагIув дикачу оагIорахь хьокхаш, гойтош къахьегаш я, са таханарча йоазон турпалхо. Ший тайпара мотт болаш, кхычарна тIатовжаш а йоацаш ший никъ лелабеш хьайоагIаш саг я, из. Дала дика начIал енна а я. Наьха дег чу дужаргдолчча тайпара хIара дош хозагIа хургдолча тайпара дулаш нийсса, хоза йот Рукъета ший поэзен карт. Дикача гIишлонхочо кирпишк (юлаш йотташ) санна. ЧIоагIача ларда тIа йотташ хилча дика латтаргйолча лардах тарра кIийле чIоагI а яьй, нийсъяьй бул Рукъето хIара мугIа. ХьаьIа латта цIена хьаст санна цIена я йиIий уйлаш. Цунга хьажжа цIена ба вахара никъ а.

Дикача нахах хьаяьнна саг я Рукъет. Рукъета да, Яхья, дуккхача хана денз, ше мел вах наха лоархIаш, сийдеш, наха везаш, нахаца тарвала ховш дика саг вар, бусалба дешар дийша мол а волаш наьха хьашташ кхоачашдеш цIи хеза саг вар. ХIаьта Рукъета воша Джабраьил Бусалба дин хьехача института ректар ва. Ший да санна наха везаш, сийдолаш хьавоагIа из.

Иштта ше-ший моттиг хьа а лаьца вай къаман накъа а боалаш къахьегаш хьабоагIачарех ба Рукъетар дезал.

Рукъет кхолламан никъ тIа яьнна тоъал ха я.

Iаламо хьахьокхаш йола ший хозал санна хоза хьокх вайга Рукъето, ший йоазона кхолам. Из хоза Iалам хувцадаларга хьаьжжа хувцалу йоазонхочун уйлаш а:

Малх хьажа сийрда денача денах тара я ший къамах, даьхенах цо язъяь байташ.

Геттар а дог хьоасташ, уйланга вугаш я цун безама хетаяь йола байташ а дувцаргаш а. Шийлачу Iан шелалах тара хул цхьадола мугIараш. Иштта зама а, хIама а хувцаделарга хьаьжжа хувцалу йоазонхочун уйлаша, йоазув а.

Мохлой Яхьяй Рукъет яьй 18-ча июле 1968-ча шера Сипсой гIалийтIа. 1985-ча шера Сипсой гIалийтIара № 3 йола юкъара школа чакхйоакх Рукъето.

1993-1996 шерашка Серноводски юртбоахама техникуме деш заочно.

2001-2007 шерашка ИнгГУ филологически факультете заочно дийшад.

2012-2014 шерашка ИнгГУ магистратура яьккхай «Литература народов России» (Россен къамий литература) 1987-1990 шерашка Сипсой гIалийтIарча № 2 йолча школе юхьанцара классашта пионерий хьалхе лелаеш болх бу.

1992-1994 шерашка болх бу Сипсой гIалийтIарча юкъара библиотеке. Карарча хана балха я МКУЦБС Сипсой гIалийтIарча юкъара библиотеке дешачар хьашташ кхоачаш деча отдела кулгалхо йолаш. ХIаьта 2009 шера денз таханалца «Знамя труда» яхача районни газете а болх бу внештатни корреспондентал.

Рукъета хьалхара стискашта кепатехай «Наьсарен оаз» газета тIа 1997 шера. ТIехьа тIайоагIача хана кепайийттай Республикански газета тIа «Сердало». Цул совгIа Рукъета произведенеш еша аьттув ба «Литературни гIалгIайче журнала тIа».

2001 шера, шерра шера вай мехка хулаш хиннача «Дошо къоалам» яхача конкурсе дакъа лоацаш шоллагIа моттиг а яьккхай Рукъета.

2005 шера «Са уйлай кема» яха стихай гуллам арабоал Яндиев Джамалда цIерагI йолча библиотеке. 2011 шера «Розайга даьннача гIалатах» яха дувцар 6-гIча классера дешара пасобена юкъе дахад Рукъета.

2015 шера арадаьннача «антология поэзии» царех шин книжка тIа хьокх Рукъета кхоллам. «Наьнах дола доши» «Наьна мотти» «ХIанзара гIалгIай литература» Ахриев Чаха цIерагI йолча Iилма тохкама институте 20I3 шера арахийцача 4-ча томе. Хьокх Рукъета кхолламах йола художественни анализ поэзех прозах а. Баьржа ба Рукъета кхоллам: Даьхенах, Iаламах, хозалах, гIожалах, вайнаьха гIулакхах, дикачу нахах, ший къамах…

Рукъето байтел совгIа дувцаргаш язду, берашта фаьлгаш язду, тайп-тайпарча темах статьяш язъю.

ХIара цун йоазув ше хетадаргахь дилача хоза масал хьокхаш да. Кегийчарна а, боккхийчарна а. Масал эца хIама юкъе хилча дешачар а теркам тIаозаш хул сага йоазув, цунга хьаьжжа деша а догдоагIа. Бакъда, аз сайга хаьттача Рукъета йоазон ююкъера дукхагIча даькъе проза ешаргьяр. ХIана аьлча уйланга вугаш да цун цхьадола прозах дола йоазув. Кхувш боагIачарна хьехам беш санна хетадаь да. Дуккха а масал эца хIама нийслу цун йоазон юкъе. Безамах язъя йола проза бIаргех хий доакхаш, дог тохадолийташ я. Цун йоазон керттерадар фуд аьлча, дешаш вагIачун дIаюстардила дог доагIаргдоацаш хилар. СихагI чакхенга кхача безам болаш хул цун дувцар. ХIанз фу хул те? – яхаш уйланга ухаше а дийше воал. Сов дола дешаш дац цун йоазонца.

Эздий доацаш, вай къаман кхалсаго яздыча тоам бацар ала йиш йолаш цхьа хIама короргдац цун юкъе. Из да саг ше эздий хилар. Ший эздий гIулакхашка хьаьжжа тайжа дIабода цун болх а.

Заманца гIа боахаш, кердадар эргадоахаш, вахара новкъа хало нийсъеларах ший болх юстара ца тотташ, ший гIулакх дизза дIахьочарех цаI я Рукъет. Мелла яздой а чакхе йоацаш да Рукъетах язде дика хIамаш, хозадараш а. Сага дегIах хоза оамалаш йоахкаш хилча цу оамалашца дувзалуш, тарлуш, вIашагIкхет хоза дешаш, йоазув а.

Денгара ди мел доал алсамбувл Рукъета кхоллам. Ше а цунца эргаювлаш йоагIа из. Тахан санна наха езаш, сий а долаш дIахо яха Дала аьттув болба Рукъета Дала ший диках кхейойла из а, бусалба мел вар а.

Рукъета байташта ююкъера цаI еша вай.

Са кема

Мух гIеттача дорха,

Фордо талгIеш етт,

Кема доахаш халха,

ГIожа цох каетт.

ЦIаьхха мух чIоагI а луш

Кема доха гIерт,

Кема тIа багIарий

Сихдеш дегай «гарт».

Иштта Iаьржадий я вахар

Духьалйоал кхел.

Кема да са нана

Цунга цкъаза Iел.

Кхайкаш хул, каетташ

Цхьацца унаца.

Цо дега юв Iетташ

Ях со кхерамца.

Дега мерз озабеш да укх байта юкъера наьнах къаста ловш йоацача йиIий дешаш. Беза кхеллаб уж, даи-нани. Массане а бахалба уж. Ший дег ча цар безам боча лелабеш, лорабеш яьхача Рукъета да Яхья, дIакхалха дукха ха яц. Дала гешт долда цох, бисараш гIоза бахалба. Да дика а долаш, во ма доагIалда Рукъет хьа вахаре.

АЛБОХЧНАЬКЪАН Зайнап

«Сердало» № 180

 
По теме
В связи с предстоящим юбилеем 100-летия образования ингушской государственности, Министерство культуры напоминает о Республиканском конкурсе на создание лучшей композиции, в рамках подготовки к юбилейному праздничному мероприятию.
Источник фото: Фото редакции Полиция от местной жительницы узнала, что женщина, которая назвалась Светланой Федоровой, под предлогом продажи посредством соцсетей мебели, бытовой техники и посуды, в 2022-2023 гг.
Источник фото: Фото редакции Национальный проект «Демография», как известно, нацелен на улучшение благосостояния семей за счет мер финансовой помощи, которые будут способствовать повышению рождаемости,
Глава Ингушетии Махмуд-Али Калиматов проверил, как ведутся восстановительные работы в многоквартирном доме, который пострадал в ходе проведения контртеррористической операции в Карабулаке.
В Назрани в 2025 году планируется обустройство 4-х общественных территорий - Республика Ингушетия Глава Ингушетии Махмуд-Али Калиматов в своем телеграм-канале призвал жителей проголосовать за выбор дизайн-проекта территории по федеральному проекту «Формирование комфортной городской среды».
Республика Ингушетия
В Республике Ингушетия объявлены имена победителей и призеров регионального этапа Всероссийского конкурса научно-технологических проектов «Большие вызовы».
НИА-Кавказ - Ингушетия
В ОФСИН России по Республике Ингушетия прошли пожарно-тактические учения - ОФСИН по Республике Ингушетия Сотрудниками ведомственной пожарной охраны ОФСИН России по Республике Ингушетия совместно с работниками пожарно-спасательной части № 4 г. Карабулак МЧС России по региону были проведены занятия,
ОФСИН по Республике Ингушетия
Суд апелляционной инстанции по уголовным делам Верховного суда Ингушетии 28.03.2024 рассмотрел материал досудебного производства по апелляционной жалобе защитника на постановление Магасского районного суда,
Верховный Суд
Корь - это острое инфекционное заболевание, характеризующееся общей интоксикацией, воспалительными явлениями со стороны слизистых глаз, носоглотки, верхних дыхательных путей, характерной сыпью.
Роспотребнадзор
В рамках реализации всероссийского проекта «ДоброВСело» врачи Сунженской центральной районной больницы совместно с волонтерами-медиками провели масштабное профилактическое мероприятие в сельских поселениях Чемульга и Аршты.
Газета Ингушетия
Стартовал региональный этап Всероссийского конкурса исследовательских проектов «Без срока давности» - Министерство Образования С 20 марта стартовал региональный этап Всероссийского конкурса исследовательских проектов «Без срока давности», который продлится до 10 апреля 2024 года.
Министерство Образования